دیوار برشی چیست؟

دیوار برشی چیست؟

دیوار برشی یکی از انواع دیوار اجرایی در ساختمان‌ است که به منظور و هدف خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

دیوار برشی در واقع متشکل از یک سری قطعات برشی یا همان قطعات مهاری است،

که اصلی‌ترین وظیفه آن‌ها کنترل تأثیر بارهای جانبی وارده بر ساختمان است.

این نوع دیوارها با توجه به هدف استفاده از آن‌ها اهمیت ویژه‌ای دارند.

این دیوار به طور معمول در قسمت خارجی سازه تعبیه می‌شود؛

به طور معمول دیوار‌های برشی به طور مستقیم به فونداسیون متصل می‌شوند.

با این وجود در مواردی که بارهای جانبی نسبتاً کوچک هستند و اثر دینامیک قابل توجهی نیز وجود ندارد، این نوع از دیوارها را می‌توان به ستون‌ها متصل کرد.

انواع دیوار برشی

دیوار برشی جفت

در بسیاری از موارد یک سری باز شدگی‌ها یا منافذی در این دیوار ایجاد می‌شود.

به این نوع از دیوار برشی جفت شده یا کاپل گفته می‌شود.

دیوار برشی مونولیتیک

دیوار برشی مونولیتیک خود شامل چند نوع است که هر یک تحت شرایط خاصی در ساختمان سازی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

مونولیتیک نوعی از دیوار برشی است که در نوع خود ساده‌ترین است و به سه نوع کوتاه، اسکوات و طره‌ای تقسیم می‌شود.

دیوار برشی تخت و کانالی

دیوارهای برشی به لحاظ سطح مقطع در سه دسته صفحه‌ای و تخت، لبه‌دار و کانالی قرار می‌گیرند.

بر اساس نوع مصالح مورد استفاده، دسته‌بندی جامع‌تری در خصوص دیوارهای برشی صورت گرفته است. بر این اساس دیوار برشی به چند دسته تقسیم می‌شود.

دیوار برشی

دیوار برشی در واقع یک دیوار مهاری است که به منظور کنترل بارهای جانبی در اثر وزش بادهای شدید و زمین‌لرزه بر روی ساختمان است.

موقعیت قرارگیری دیوارهای برشی در ساختمان

شکل و موقعیت پلان دیوار‌های برشی تأثیر به سزایی بر رفتار کلی سازه می‌گذارد.

به لحاظ ساختاری بهترین موقعیت قرار گیری این نوع دیوارهای ساختمانی در مرکز هر نیمه از ساختمان است؛

اما متأسفانه قرار دادن این نوع دیوارها در این موقعیت تقریباً غیر عملی است و از همین رو این دیوارها را عمدتاً در گوشه‌ها و انتهای سازه به کار می‌برند.

مراحل اجرای دیوار برشی

مرحله اول آرماتوربندی

این نوع از دیوارها دارای دو نوع میلگرد عمودی و افقی هستند.

آرماتور‌های عمودی مد نظر برای اجرای دیوارهای برشی را باید در زمان اجرای آرماتوربندی فونداسیون در محلی که از پیش مشخص شده است قرارداد.

به منظور جلوگیری از جابجایی و تغییر حالت آرماتور‌های عمودی از آرماتورهای افقی در فواصل مشخصی استفاده می‌کنند.

مرحله دوم قالب‌بندی

پس از به پایان رساندن آرماتوربندی باید نسبت به اجرای قالب‌بندی اقدام کرد.

یکی از مهم‌ترین نکاتی که باید در اجرای قالب‌بندی به آن دقت کرد در واقع محل قرارگیری میلگرد‌های افقی و قائم در قالب است و باید به گونه‌ای باشد که بتن بتواند به راحتی از میان آن‌ها حرکت کند.

پس از اطمینان از قرارگیری مناسب میلگرد‌ها در فضای بین قالب‌ها، باید صفحات قالب را با استفاده از پین و گوه به یکدیگر و به آرماتورها متصل کرد.

مرحله سوم بتن‌ریزی

پس از قالب‌بندی و اطمینان از محکم بودن اتصالات قالب‌ها، می‌توان نسبت به بتن‌ریزی در فضای بین قالب‌ها اقدام نمود.

همزمان با بتن‌ریزی باید با استفاده از دستگاه‌های ویبراتور از جای‌گیری مناسب بتن در میان میلگرد‌های افقی و عمودی اطمینان حاصل کرد.

دیوار میانقاب

 دیوار میانقاب

معرفی دیوار میانقاب

دیوارها یا جداکننده ها، که به عنوان پرکننده ها درون قاب های فلزی و یا بتنی به کار می روند، اجزای سازه ای هستند که به وفور در ساختمان ها مورد استفاده قرار می گیرند. معمولا در تحلیل های دینامیکی از وجود پرکننده ها صرف نظر می شود. قرارگیری پرکننده در دهانه یک قاب نوعی زیر سازه تشکیل می دهد که به آن میانقاب می گویند. هرگاه داخل قاب بتنی یا فولادی با یک پانل آجری یا بتنی پر شود، سیستم قاب و میانقاب به وجود می آید.

اثر میان قاب ها در رفتار لرزه ای قاب های ساختمانی :

معمولاً به علت چشم پوشی کردن از اثر سخت کنندگی میان قاب ها، که گاهی اوقات سختی قاب ها را تا 20 برابر افزایش می دهند، خسارات زیادی به قاب های مرکب وارد می شود.

زیرا این افزایش سختی باعث کاهش پریود قاب مرکب نسبت به قاب خالی می شود و باعث جذب نیروی زلزله بیشتری می گردد و میانقاب ها را تحت تأثیر تنش های بالایی قرار می دهد که این افزایش تنش منجر به شکست های جزئی و یا کلی میانقاب ها می شود.

در اثر شکست کلی میانقاب ها ، نیروی بالایی که قبلاً توسط قاب مرکب تحمل شده بود در اثر حذف میان قاب ها  به طور ناگهانی به اعضای لاغر قاب ( تیر و ستون ها ) اعمال می گردد و چون هرگز برای چنین نیرویی تحلیل و طراحی نشده اند بشدت آسیب دیده و پایداری قاب را به مخاطره می اندازند.

اثرات منفی میانقاب ها:

 

1. میان قاب ها به علت وزن زیاد ، مقاومت و سختی بالایی که دارند موجب افزایش نیروی زلزله وارد بر ساختمان می گردند.
2. توزیع نامتقارن دیوارها در پلان منجر به جابجایی مرکز سختی و تولید یک لنگر پیچشی مخرب در ساختمان می شود که در طراحی دیده نشده است.
3. اندرکنش قاب و میانقاب می تواند موجب شکست های برشی ترد در ستون های بتن مسلح گردد.
4. میانقاب ها می توانند با سخت تر کردن طبقات بالا در سازه، باعث ایجاد طبقه اول نرم شوند که از نظر عملکرد لرزه ای بسیار نامطلوب است.

اما با وجود مطالب فوق ، بسیاری بر این اعتقادند که میان قاب ها تأثیر مثبتی بر سختی و مقاومت نهایی سازه دارند.

با نگاهی به زلزله های گذشته در کشورمان مشاهده می شود در خیلی از موارد دیوارهای آجری قاب ها ، بهبود قابل توجهی در عملکرد سازه در هنگام زمین لرزه داشته اند که بیشتر این موارد در ساختمان هایی دیده می شود که به فرم سنتی اجرا شده و فاقد یک سیستم باربر لرزه ای منسجم می باشند .

به عنوان نمونه می توان به عملکرد مثبت و مؤثر میانقاب ها در زلزله 1369 منجیل اشاره کرد .

اکثر سازه های این منطقه دارای اتصالات مفصلی تیر به ستون بودند و فقط میانقاب ها، نقش باربری جانبی را ایفا کرده اند، ضمن اینکه بسیاری از این سازه ها که متوسط یا کوتاه بودند بدون فرو ریزش زلزله را پشت سر گذاشته اند که این فقط به دلیل وجود میان قاب ها بوده است ، هرچند که میان قاب ها دچار ترک خوردگی و خرابی شده اند.

نکته

دیوار موجود در دهانه مهاربندي باید به گونه اي باشد که مهاربند بتواند آزادانه عمل نماید. در چنین دهانه هایی، نمی توان اثر میانقابی دیوار را در نظر گرفت و باید آنها را به صورت جدا شده از قاب اجرا نمود.

توزیع تنش در میان قاب 

تنش های صفحه ای ایجاد شده در داخل میان قاب در اثر اعمال نیروی جانبی به قاب ، بدین صورت است که تنش کششی حداکثر در راستای قطر کششی در مرکز میانقاب و تنش فشاری حداکثر در راستای قطر فشاری و در کنج قاب اتفاق می افتد. متوسط تنش کششی روی قطر کششی بسیار کمتر از متوسط تنش فشاری روی قطر فشاری است ، در نتیجه افزایش طول قطر کششی از کاهش طول قطر فشاری بسیار کمتر است.

مقدم و استفورد اسمیت در تحقیقات خود به این نتیجه رسیده اند که هرچه قاب نسبت به میان  قاب سخت تر باشد ، قاب در طول بیشتری به میانقاب تکیه می کند و در نتیجه افزایش طول تماس بین آن ها ، نیروهای اندرکنشی در سطح وسیع تری توزیع می شوند و تنش وارد بر میانقاب در گوشه ها کمتر می گردد ؛ و این در حالی است که تنش های مرکز میان قاب مستقل از سختی قاب بوده و فقط وابسته به نسبت ابعادی میان قاب است.

اندرکنش بین قاب و میانقاب در قاب های مرکب

مجموعه قاب و میان قاب تحت اثر بارهای جانبی کم بصورت یک سیستم یکپارچه عمل می کنند و با افزایش مقدار نیروی جانبی، قاب پیرامونی در انتهای قطر کششی از میان قاب جدا شده و در انتهای قطر فشاری به میان قاب تکیه می کند

اگرچه غالباً رفتار قاب به صورت خمشی و رفتار دیوار به صورت برشی است اما اندرکنش قاب و میان قاب مکانیزم مقاومت را تغییر می دهد . به بیانی دیگر میان قاب از حرکت آزاد قاب جلوگیری می کند و در اثر این اندرکنش انتقال نیرو از روش انتقال خمشی در قاب خالی به انتقال خرپایی در قاب مرکب تبدیل می گردد. انتقال نیرو به روش خرپایی باعث افزایش نیروهای محوری و کاهش لنگرهای خمشی و نیروهای برشی در ستون های قاب می گردد.

انواع مودهای گسیختگی در قاب های مرکب

ترک مرزی

این مود یکی از مشخصه های اصلی قاب های مرکب است و معمولاً در مراحل اولیه اتفاق می افتد. این مود باعث تغییر شکل هندسی قاب می شود به طرزیکه یک قطر آن کوتاه تر و یک قطر آن بلندتر می گردد. نیرو در قطر فشاری افزایش می یابد تا گسیختگی صورت گیرد.

مود خردشدگی گوشه

در این حالت حداقل یکی از گوشه های تحت فشار میان قاب خرد می شود . این مود به شدت تحت تأثیر سختی نسبی قاب و میانقاب قرار دارد . قاب های نسبتاً قوی تنش های فشاری زیادی را در مرکز میان قاب متمرکز می کنند که باعث ایجاد مود گسیختگی ترک قطری می شود ، در حالیکه در قاب های ضعیف تنش های گوشه فقط در ناحیه کوچکی پخش می شوند و باعث ایجاد مود گسیختگی خردشدگی گوشه می گردند. بر اساس نتایج تحلیل اجزاء محدود ردینگتون، نسبت ابعادی میانقاب (h/l) هیچ تأثیری در مود گسیختگی خردشدگی گوشه ندارد مگر در حالت میانقاب خیلی بلند که تنش های گوشه خیلی زیاد هستند.

مود شکست برشی لغزشی

در این حالت شکست برشی لغزشی در بین درزهای افقی مصالح بنایی میان قاب ایجاد می شود و معمولاً در قاب های قوی با ملات ضعیف در بین درزها ،اتفاق می افتد. این مود معمولاً برای نسبت ابعادی میانقاب (h/l)  بالاتر اتفاق می افتد.

مود ترک قطری یا کشش قطری

در این حالت یک ترک قطری در امتداد قطر فشاری از یک گوشه به گوشه دیگر شکل می گیرد. در میان قاب هایی که ملات بسیار قوی دارند و ملات مانع عبور ترک از میان درزهای افقی و قائم می گردد ، شکست قطری از نوع کششی است ؛ در حالیکه در میان قاب های با ملات معمولی ترک قطری از آجرها عبور نمی کند بلکه از میان بندهای افقی و قائم ملات می گذرد و شکست از نوع برشی می باشد.

این مود تحت تأثیر مقاومت کششی میان قاب و نسبت ابعادی میان قاب (h/l) می باشد . نتایج حاصل از تحلیل ها و اندازه گیری ها نشان دهنده بیشترین تنش کششی در مرکز میانقاب می باشد.همچنین نتایج تحلیلی ردینگتون و بنیامین و ویلیامز نشان می دهد که با افزایش نسبت ابعادی میان قاب (h/l) ظرفیت باربری نهایی کاهش می یابد. این مود را نباید به عنوان یک مود گسیختگی درنظر گرفت زیرا میان قاب پس از ایجاد این ترک هنوز قادر به تحمل بارهای بیشتری است.

 مود شکست فشاری قطری

در این حالت میان قاب در ناحیه مرکزی خود خرد می شود که معمولاً در قاب های مرکب دارای میانقاب های لاغر در اثر کمانش خارج از صفحه آن ها اتفاق می افتد ؛ البته این مود بندرت اتفاق می افتد زیرا کمانش خارج از صفحه میانقاب مستلزم نسبت لاغری بالایی است که با توجه به ابعاد پانل ها و ضخامت بالای آن ها ، این نسبت ارضاء نمی شود.

مود گسیختگی قاب

در این حالت در ستون ها یا اتصالات تیر به ستون مفاصل خمیری ایجاد می شود . این مود معمولاً در قاب های ضعیف یا قاب های دارای اتصالات ضعیف با اعضای قوی و میان قاب نسبتاً قوی اتفاق می افتد.این مود فقط در قاب های مرکب بتنی ایجاد می شود.

مود پرتاب خارج از صفحه میان قاب

دو مؤلفه طولی ( در صفحه میان قاب ) و عرضی ( عمود بر میان قاب ) به طور همزمان در هنگام زلزله به میان قاب وارد می شوند . در اثر خردشدگی، قابلیت کنش قوسی میان قاب که مهمترین عامل حفظ ایستایی میانقاب در برابر نیروهای عرضی است، بشدت کاهش می یابد.

بین حالت های شکست میانقاب تحت نیروهای صفحه ای و عرضی، اندرکنشی وجود دارد ، بنابراین باید جابجایی قاب مرکب محدود شود تا مقاومت عرضی لازم برای ایستادگی در برابر زلزله تأمین گردد. در غیراین صورت میانقاب از قاب به بیرون پرتاب می شود و مقاومت و سختی سازه شدیداً دچار تغییر می شود و ایستایی لرزه ای آن به خطر می افتد .

شکست برشی در ستون

این حالت در نتیجه ترکیب نیروهای برشی (که میان قاب به قاب وارد می کند) و نیروی کششی (حاصل از عملکرد قاب) در ستون نزدیک گوشه فشاری قاب ایجاد می شود. این پدیده بیشتر در ستون های بتنی که اغلب برای بار فشاری طراحی می شوند مشاهده می شود ودر قاب های فولادی به علت مقاومت کششی بالا رخ نمی دهد.

شکست ستون کوتاه :

در برخی ساختمان ها به دلیل محدودیت های معماری مانند وجود بازشو ، دیوارهای ضخیمی که بین ستون ها را پر کرده اند ارتفاع کمتری از ارتفاع طبقه دارند . سختی زیاد این دیوارها باعث می شود تا محل نقطه بحرانی برش ستون تغییر کند و از آن جایی که هیچ تمهید خاصی مانند کاهش فاصله خاموت ها در این نقطه اندیشیده نشده است ، ستون ها در این نقاط آسیب پذیر می باشند .

گسستن اتصالات فولادی :

در اکثر اتصالات رایج ساختمان های فولادی برای اتصال تیر به ستون از دو نبشی فوقانی و تحتانی استفاده می شود که عموماً برای انتقال بارهای ثقلی جوش های A را جوش اصلی و جوش های B را جوش فرعی (خال جوش ) اجرا می کنند ، اما در هنگام زلزله نیروهای بزرگی در میان قاب ایجاد می شود که مؤلفه رو به بالای بزرگی خواهد داشت و در بسیاری موارد می تواند بر نیروی وزن وارد بر اتصال غلبه کرده و نبشی را بگسلد.

اجرای تیغه جداساز بوسیله کناف

دیوارهای جداساز کناف، بوسیله قابهای فولادی سبک از جنس ورقهای گالوانیزه ساخته می شود و توسط صفحات گچی روکش دار بوسیله پیچ، دو طرف آن پوشانده می شود.

اتصال قابهای فلزی به اعضای سازه ای ساختمان، توسط تفنگهای میخکوب و یا پیچ های سرمته صورت می گیرد.

این نوع دیوار به جهت امکان عبور دادن تاسیسات مکانیکال و الکتریکال از میان آن و همچنین وزن پایین و سرعت اجرای بالا، برای ساختمانهای شهری بسیار مناسب می باشد.

اجرای 3D Wall (پنل سبک سه بعدی)

این نوع مصالح جدا کننده فضا، از دولایه شبکه فولادی ساخته شده که دو طرف یک لایه فوم پلی استایرن قرار گرفته است.

جهت اجرای 3D پانل، مانند تمامی مصالح جداساز ابتدا مسیر قرارگیری آنها را مشخص نموده سپس پنلها را در جای خود قرارداده و بوسیله میلگردهای مشخص شده در نقشه های اجرایی، آنها را به زمین و سقف و جداره های سازه ای اطراف متصل می نمایند.

در صورت نیاز به استفاده از پروفیلهای عمودی و افقی، آنها را نیز در محلهای مشخص قرارداده و طبق نقشه های اجرایی، جوشکاریهای مورد نیاز آنها نیز انجام خواهد شد.

پس از اطمینان از تکمیل اتصالات پنلها، ملات ماسه سیمان را که بصورت کاملا خمیری تهیه شده است، بوسیله پمپ های باد روی پنلها پاشیده می شود تا روی مش های فولادی پوشانده شود و دیوارهای ایجاد شده، بصورت کاملا مسلح درجای خود قرار گیرد. پس از پاشیده شدن ملات ماسه سیمان و پیش از خشک شدن، بوسیله شمشه، روی آن را کاملا صاف می نماییم تا سطحی مسطح جهت اجرای لایه نهایی فراهم نماییم.

ساخت دیوار سنگی

ساخت دیوار سنگی

اصول کلی در ساخت دیوار سنگی

در ساخت دیوار سنگی به مانند دیگر فعالیت‌های عمرانی ضروری است که هم مصالح دارای استانداردهای فنی لازم باشد و هم نحوه اجرا، از اصول کلی مربوطه پیروی کند.

 

نحوه استقرار سنگ

سنگ باید در دیوار به حالت طبیعی یعنی در راه خواب خود قرار بگیرد. این مسئله در مورد سنگ‌های لایه لایه، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

به طور کلی، راستای نیروهای وارده بر روی هر قطعه سنگ ساختمانی‌، باید عمود بر رگه یا خواب طبیعی آن باشد.

نمای سنگ

نمای سنگ باید صاف و سالم باشد و در ساخت دیوار سنگی باید با استفاده از سنگ‌های کوتاه ریشه و بلند ریشه قفل و بست لازم را ایجاد کرد.

ریشه سنگ در دیوار نباید از ۱۵ سانتیمتر کمتر شود.

به طور کلی باید به ازای هر ۲ سنگ راسته، حداقل یک سنگ کله و در هر متر مربع نمای دیوار سنگی حداقل یک سنگ عمقی به کار رود.

وزن سنگ

چون وزن مخصوص سنگ‌ها محدوده گسترده‌ای را شامل می‌شود (از ۲۸۰۰ تا ۱۳۰۰ کیلوگرم در متر مکعب)، ابعاد سنگ معیار مناسبی برای سنجش تناسب آن برای استفاده در بناهای سنگی نیست.

در کل وزن یک پاره سنگ طبیعی که برای ساختن دیوار سنگی انتخاب می‌شود باید در حدی باشد که یک نفر بتواند آن را برداشته و در دیوار جای دهد.

به همین خاطر سنگ‌هایی با وزن مخصوص کم، به نسبت دارای ابعاد بزرگتری بوده و بناهای زیباتر و مستحکم تری ایجاد خواهد کرد ولی باید توجه داشت که اغلب، مقاومت فشاری سنگ با وزن مخصوص آن رابطه مستقیم داشته و استفاده از سنگ‌هایی با وزن مخصوص کم برای دیوارهای باربر توصیه نمی‌شود.

قفل و بست سنگ‌ها در ساخت دیوار سنگی

در ساخت دیوار سنگی، باید با استفاده مناسب از سنگ‌های کوتاه ریشه (راسته) و بلند ریشه (کله و عمقی) قفل و بست لازم را ایجاد کرد. ریشه سنگ در دیوار نباید از ۱۵ سانتیمتر کمتر باشد.

به طور کلی به ازای هر ۲ سنگ راسته، حداقل یک سنگ کله و در هر متر مربع نمای دیوار، حداقل یک سنگ عمقی باید به کار رود (در هر رج بایستی یک سوم سنگ‌ها، سنگ کله باشد).

 

 

ضخامت دیوار سنگی

ضخامت دیوار سنگی با ملات نباید از ۴۰ سانتیمتر کمتر شود.

ولی چون بیشتر سنگ‌های طبیعی عایق حرارتی خوبی نیستند، بهتر است دیوارهایِ سنگیِ جداره بیرونیِ ساختمان‌ها را با ضخامتی حداقل برابر با ۴۵ سانتیمتر ساخت.

دیوار خشکه چین سنگی

از دیوارهای خشکه چین سنگی فقط برای دیوارهای دو رو نمای حصار استفاده می‌شود.

این دیوارها، فقط وزن خود را تحمل می‌کنند و به هیچ عنوان نباید نیرویی به آنها وارد کرد.

حداقل ضخامت قابل قبول دیوارهای سنگی خشکه چین ۶۰ سانتیمتر است.

نسبت ارتفاع به ضخامت در این دیوارها، حداکثر سه برابر است.

عدم تماس سنگ‌ها

در دیوارهای سنگی که با ملات ساخته می‌شوند، به منظور انتقال بهتر نیروها لازم است هیچ سنگی مستقیما با سنگ دیگر در تماس نباشد. رابطه بین دو سنگ باید حتما از طریق ملات انجام گیرد، یعنی دور تا دور سنگ‌ها، به جز در قسمت نما، باید توسط لایه‌ای از ملات احاطه شود. سنگ باید به خوبی به ملات بچسبد و سنگ‌های قسمت توکار (میانی دیوار) باید کاملا در ملات غرق شوند. یعنی در ابتدا فاصله بین سنگهای دو طرف دیوار با ملات پر شده سپس برای افزایش مقاومت هسته دیوار، تکه سنگ های کوچک درون این ملات تازه غرق شوند.

نکته

این دیوارها به علت جابه‌جا شدن و سقوط سنگ‌ها در اثر باران و برف، نفوذ آب به داخل دیوار و همچنین جابه‌جا شدن به وسیله انسان و حیوانات، از پایداری و عمر کوتاهی برخوردارند.

بنای رج اول در ساخت دیوار سنگی

در رج زیرین (سنگ‌هایی که بلافاصله بر روی پی، یا زیرسازی قرار می‌گیرند) دیوارهای سنگی، به ویژه دیوارهایی که به صورت خشکه چین بنا می‌شوند، باید از سنگ‌های بزرگ بلند ریشه (کله و عمقی) استفاده شود.

در گوشه‌ها و محل‌های تقاطع دیوارها نیز باید از این سنگ‌ها مصرف شود.

بهتر است ارتفاع این سنگ‌ها حدود ۲ برابر ارتفاع سنگ‌های مجاور باشد.

در دیوارهای سنگی با ملات، برای استقرار سنگ‌های رج اول، باید بر سنگ‌ها را با استفاده از ملات، بر روی پی یا زیرسازی گذاشت.

به این صورت که با فشار دست یا کوبیدن با تیشه، سنگ را بر روی ملات مستقر کرد تا ملات در زیر سنگ پخش شده و تمام قسمت‌ها را پر کرد.

درزهای قائم را نیز باید با کمچه از ملات پر کرد تا محل عبور و تجمع آب باران و یا لانه حشرات نشود.

بنایی در سرما

انجام هر گونه بنایی با سنگ، در مواقعی که برودت هوای محل کار یا درجه حرارت مصالح مصرفی از ۵ درجه سانتیگراد کمتر است، مجاز نیست مگر اینکه وسایل کافی برای گرم نگهداشتن محل یا مصالح مصرفی پیش بینی شده باشد تا درجه حرارت از مقدار مذکور کمتر نشود.

 

بند افقی سراسری در ساخت دیوار سنگی

در بیشتر دیوارها، اعم از خشکه چین و با ملات، که با نمای در هم ساخته می‌شوند، باید در هر یک و نیم متر ارتفاع، یک بند افقی در ضخامت دیوار را ایجاد شود.

این کار به منظور محدود کردن در هم ریختگی نما و مهمتر از آن، متعادل کردن دیوار برای انتقال بهتر نیروهای قائم به طرف پایین و پی دیوار انجام می‌شود.

برای ادامه دیوارسازی بر روی این بند افقی، همان گونه که در مورد سنگ‌های رج زیرین دیوار توضیح داده شد، عمل می‌شود.

نصب سنگ

هنگام اجرای عملیات بنایی نباید سنگ بر روی دیوار در حال ساختن پرتاب یا کشیده شود، بلکه باید با دقت در محل مربوطه نصب گردد تا سنگ‌های کار گذاشته شده جابه جا نشود.

سنگ چینی باید به طور یکنواخت انجام شود به نحوی که هیچ زمان هیچ قسمت بنا، بیش از یک رج از قسمت‌های دیگر آن بالاتر نباشد.

 

مرطوب کردن

در هنگام بنایی، باید نخست سنگ‌ها را مرطوب کرده و سپس از آنها استفاده کرد.

به علاوه قبل از اینکه یک سنگ کار گذاشته شود، سطح رویی سنگ‌های رج زیرین را باید حتی المقدور تمیز کرده، مختصری آب روی آن پاشید و سپس ملات را بر روی آن پخش کرد.

دیوار تمام شده نیز باید متناسب با اقلیم و فصل تا مدتی پس از بنایی، مرطوب نگهداشته شود.

بند کشی در ساخت دیوار سنگی

استحکام و پایایی دیوارها رابطه مستقیمی با بندکشی دارد لذا ضروری است پس از ساخت دیوار سنگی از مواد و مصالح مناسبی برای بندکشی استفاده شود و در دوره های خاصی نیز بند دیوارها بررسی شده و تعمیرات لازمه صورت پذیرد.

برای بند کشی درزهایِ نما بسته به اقلیم، نوع و مقاومت سنگ، نوع و مقاومت ملات، محل احداث دیوار و نوع نماسازی، به تناسب مورد، انواع مختلفی از آن مورد استفاده قرار می‌گیرد.

محافظت

پس از نصب سنگ در دیوار، در هیچ شرایطی نباید ضربه‌ای به سنگ وارد شود.

باید توجه داشت که هر گونه تیشه کاری، قلم کاری و نماسازی، حتماً قبل از نصب سنگ در دیوار انجام شود.

محافظت از سنگ در برابر عوامل جوی‌، به ویژه یخ زدگی باید در کلیه مراحل استفاده از سنگ، یعنی از لحظه رسیدن سنگ به کارگاه تا پایان عملیات بنایی به خوبی انجام گیرد.

 

‌یکنواختی و انسجام سقف

چنانچه در سقف طاقضربی انسجام سقف مطابق ضوابط استاندارد ۲۸۰۰ تامین نشده باشد، سقف آسیب پذیر بوده و باید با تمهیدات مناسب انسجام سقف تامین و سپس در مدلسازی ساختمان لحاظ شود.

سختی

سختی داخل صفحه دیوارها باید به کمک روش‌های متداول معتبر، با در نظر گرفتن اثرات سختی‌های برشی و خمشی محاسبه شود.

از سختی خارج از صفحه دیوارها در مدل تحلیلی، که از مدل تحلیلی کلی سازه ساخته میشود، باید صرف نظر شود.

‌کنترل نیروی رانش در سقف‌های قوسی و شیبدار

در سقف‌های شیبدار و در دهانه‌های خارجی ساختمان اگر نسبت ارتفاع سقف قوسی از یک دوم قطر قاعده آن کمتر باشد و در صورتی که از کلاف چوبی، فلزی ‌یا بتنی برای مهار سقف استفاده نشده باشد، باید نیروی رانش سقف در محاسبات عمود بر صفحه دیوار خارجی حامل وزن سقف ملحوظ شود.

‌بررسی رفتارداخل صفحه دیوارها و پایه‌های مصالح بنایی

در این بخش روند تعیین سختی، مقاومت و معیارهای پذیرش دیوارهای بنایی غیرمسلح که در درون صفحه خود تحت نیروی جانبی قرار دارند، ارائه می‌شود.

‌برای دیوارهای برشی طره‌ای که تکیه‌گاه آ‌نها در برابر چرخش ثابت است و پایه‌های بین بازشوهای درها و پنجره‌ها که در بالا و پایین در برابر چرخش ثابت هستند، قابل کاربرد است.

‌اتصال بین دیوارهای سازه‌ای و سقف

در صورتی که دیوارهای سازه‌ای مصالح بنایی در تراز طبقات به نحو مناسب و مطابق ضوابط استاندارد ۲۸۰۰ به سقف متصل نشده باشد، به لحاظ رفتاری نقطه انفصال تلقی می‌شود.

برای اینکه نیروهای عمود بر صفحه دیوار بتواند به سقف منتقل شود، اتصال دیوار و سقف باید بتواند نیروی عمود بر صفحه دیوار محاسبه می‌شود، تحمل نماید.

چنانچه اتصال دیوار و سقف نتواند نیروی فوق الذکر را تحمل نماید، محل اتصال به لحاظ رفتاری نقطه انفصال تلقی می‌شود.

 

دیوار آجری

دیوار آجری، در صورتی که باربر باشد، دیواری است که با آجر توپر و ملات ماسه و سیمان ساخته می‌شود.

دیوار آجری، وزن سقف ساختمان وسایل بارهای وارده را تحمل کرده و به پی منتقل می کند.

ابعاد آجرها در کشورها و حتی مناطق مختلف متفاوت است.

اندازه مناسب برای آجر آن است که طولش دو برابر عرض به اضافه یک سانتیمتر (ضخامت بند ملات) باشد.

هر چه ابعاد آجر بزرگتر باشد مقاومت آجرکاری نیز بیشتر می‌شود. زیرا مقاومت آجر از ملات آن بیشتر است.

علاوه بر این سرعت دیوار چینی هم بیشتر می‌شود.

البته اگر ابعاد آجر از مقداری معین بیشتر باشد کار کردن با آن مشکل است

و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست.

آجری که برای دیوارسازی به کار میرود، باید مقاوم و مرغوب باشد و ملات مصرفی آن نیز می‌تواند ماسه آهک، با تارد یا ماسه سیمان باشد.

 

ضخامت دیوارهای باربر آجری

ضخامت دیوار آجری، بر اساس بار وارده بر آن تعیین می شود.

به طور کلی می توان ضخامت دیوار باربر را برای ساختمان یک طبقه، یک آجر در نظر گرفت اما در صورتی که دیوار باربر، دیوار خارجی ساختمان باشد.

از نظر عایق حرارتی مطلوب نیست و باید ضخامت دیوار خارجی حداقل یک و نیم آجر ( ۳۵ سانتی) در نظر گرفته شود.

پیوند و اهمیت آن را در دیوار آجری باربر

پیوند اصطلاحی است که به انواع آرایش های شناخته شده آجرچینی دیوارها گفته می‌شود.

نوع آرایش های پیوندی برای دیوارهایی که بارهای سنگین را تحمل می کنند امری اساسی است

که می‌تواند تا حد امکان از تخریب سازه جلوگیری کند.

برای اجرای موثر این کار پیوند آجری باید طوری باشد که بار وارده به شکلی یکنواخت در تمامی طول دیوار پخش شده تا هر بخش از دیوار، مقدار کمی از با را تحمل کند.

اگر نیرو به شکلی مناسب توزیع نشود و فقط به بخش های معینی از دیوار منتقل گردد،

ممکن است به نشست ناهمسان، ترک خوردگی و تخریب دیوار منجر شود.

شاقول کردن دیوار آجری

شاقول وسیله ایست ساده که از وزنه ای مخروطی شکل معمولا از جنس برنج یا فولاد که به انتهای ریسمانی وصل شده تشکیل شده است .

انواع پیوند دیوارهای آجری

پیوندها در دیوارهای آجری متنوع بوده و انواع متداول آن عبارتند از:

پیوند بلوکی

پیوند خاجی

پیوند کله

پیوند راسته و …

اصول کلی دیوار چینی آجری

این اصول که باعث مقاومت بیشتر دیوار می شوند عبارتند از:

الف) حداقل ممکن از آجرای کامل و نشکسته استفاده شود.

ب) دیوار باید شاقول و در امتداد قائم اجرا شود.

ج) آجرهایی که در داخل ضخامت دیوار قرار می گیرند تا حد امکان به صورت کله کار گذاشته شوند.

د) ردیف راسته با آجر سغدی شروع می‌شود تا همپوشانی مناسب در رج ها به وجود آید.

ه) برای داشتن دیوارهای با مقاومت بیشتر تمامی درز های داخل دیوار در هر ردیف کاملاً با ملات پر شود.

و) آجر را باید به مدت ۶۰ دقیقه در آب قرار داده (به این عمل زنجاب کردن آجر می گویند) و بلافاصله به کار برده شود.

ز) بند های عمودی رج های متناوب در یک خط قائم قرار گیرند.

ح) ضخامت بند اجر باید بین یک تا یک و نیم سانتیمتر باشد.

ط) دیوار باید پس از اجرا حداقل به مدت ۳ روز مرطوب نگه داشته شود.

لاریز و لابند

در مواردی که به هر دلیل دیوار به صورت کامل اجرا نشود و به صورت ناقص ساخته شود

باید در هر ردیف یک آجر کمتر اجرا گردد (به صورت پله ای).  به این کار اصطلاح لاریز گفته می شود.

همچنین در صورتی که دیوار با دیوار دیگری تقاطع داشته باشد،

باید آجرها را به صورت یکی در میان اجرا نمود به این کار اصطلاحاً لابند گفته می شود.

دیوار بنایی چیست؟

دیوار بنایی چیست؟

بنایی ساختن سازه‌هایی از واحدهای مجزا است، که اغلب به وسیله‌ی ملات به هم متصل می‌شوند.

واژه بنایی را می‌توان به واحدها هم اطلاق کرد.

مصالح معمول در ساختمان‌های بنایی، آجر، سنگ ساختمانی مانند مرمر، گرانیت، و سنگ آهک، بتن با نمای سنگی، بلوک بتنی، بلوک شیشه‌ای و خشت هستند.

انواع دیوارهای بنایی

دیوارهای بنایی به دو دسته سازه‌ای و غیرسازه‌ای تقسیم می‌شوند.

دیوارهای سازه‌ای به دیوارهایی اطلاق می‌شود که بارهای ثقلی و جانبی را در امتداد و عمود بر صفحه خود تحمل می کنند.

این دیوارها از واحدهای بنایی شامل آجر و بلوك سیمانی همراه با ملات ماسه سیمان، باتارد و ماسه آهک تشکیل شده‌اند.

دیوارهای بنایی غیرسازه‌ای یا تیغه‌ها‌، دیوارهایی هستند که هیچگونه سهمی از بارهای ثقلی و لرزه‌ای ساختمان به آنها نسبت داده نمی‌شود و به عنوان اجزای غیرسازه‌ای تلقی و باید برای ضوابط مربوطه کنترل شوند.

مدلسازی

در مدلسازی ساختمان‌های مصالح بنایی باید ضوابط زیر رعایت شود.

در این رابطه باید اثرات مواردی همچون پوشش نما، وجود درزهای قائم، انفصال ناشی از عبور لوله یا دودکش، هشتگیر، کلاف و غیره در مدلسازی در نظر گرفته شود.

دیوارهای سازه‌ای جدید

دیوارهای سازه‌ای جدید، دیوارهایی هستند که به سازه‌ی موجود به منظور ارتقای سیستم مقاوم لرزه‌ای افزوده می‌شود.

این دیوارها باید براساس الزامات نشریه شماره ۳۶۰ طراحی شوند و جزئیات و شرایط ساخت آنها براساس دستورالعمل‌ها و آیین نامه‌های مصوب مربوطه می‌باشد.

دیوارهای سازه‌ای موجود

دیوارهای سازه‌ای موجود، شامل همه دیوارهای سازه‌ای در سیستم ساختمانی است که قبل از عملیات بهسازی وجود داشته‌اند.

رفتار دیوارهای موجود در صورتیکه دارای وضعیت خوب و متوسط نظیر دیوارهای جدید فرض می‌شود.

دیوارهای تقویت شده

دیوارهای بنایی تقویت شده شامل دیوارهای موجودی است که با روش‌های مناسب بهسازی شده‌اند.

بهسازی لرزه‌ای

بهسازی اجزای غیرسازه‌ای باید با روش‌های قابل قبول بر اساس رده‌بندی رفتاری و سطح عملکرد مورد نظر برای جزء غیرسازه‌ای صورت گیرد.

‌درزهای قائم بین واحدهای بنایی

چنانچه درزهای قائم بین واحدهای بنایی با ملات پرنشده باشند، برای مدلسازی دیوارها‌، سطح خالص دیوار با کاهش فضاهای خالی برای مقاومت در برابر نیروها، مورد نظر قرار گیرد.

در این حالت برای محاسبه سطح مقطع خالص دیوار می‌توان سطح مقطع کل دیوار را به میزان پنج درصد کاهش داد.

‌پوشش نما

برای مدلسازی دیوارها، سطح خالص دیوار بدون در نظر گرفتن پوشش نما برای مقاومت در برابر نیروها، مورد نظر قرار گیرد.

‌هشتگیر

واحدهای بنایی در تمام دیوارهای سازه‌ای متقاطع باید در یک تراز چیده و در یک سطح بالا آورده شده باشد.

در صورتی که دیوارهای متقاطع مطابق ضوابط استاندارد ۲۸۰۰ ایران اجرا نشده باشد و در اجرای قسمت‌های مختلف یک دیوار سازه‌ای و یا گوشه‌ی دو دیوار متقاطع باربر از روش دندانه‌دار کردن دیوار یا به اصطلاح هشتگیر استفاده شده باشد، محل اجرای آن به عنوان نقطه‌ی انفصال در دیوار تلقی می‌شود.

عبور لوله و دودکش از درون دیوار سازه‌ای

اگر قطر لوله و یا دودکشی که از درون دیوار عبور می‌نماید، بیش از یک ششم  ضخامت دیوار باشد، محل لوله به عنوان نقطه‌ی انفصال در دیوار تلقی می‌گردد.

‌کلاف

در ساختمان‌های مصالح بنایی لزومی به مدلسازی کلاف‌ها نیست مگر در مواردی خاص.

در صورتی که مدلسازی کلاف‌ها مورد نظر باشد، نوع رفتار کلاف و عدم باربری آن باید ملحوظ شود. محل اتصال آن به عنوان نقطه‌ی انفصال در دیوار محسوب نشده و دیوار ممتد فرض می‌شود.

‌کنترل اجرای واحدهای بنایی

دیوارهایی که با آجر یا بلوك ساخته شده‌اند، باید طوری چیده شده باشند که همپوشانی افقی مناسبی بین واحدهای بنایی برقرار بوده و درزهای قائم روی هم قرار نگرفته باشند.

عرض ترك‌های مورب احتمالی ناشی از نشست ناهمگون دیوار، نباید از ۳ میلیمتر تجاوز کند.

واحدهای مصالح بنایی در دیوار باید یک سطح پیوسته و صاف ایجاد کرده باشند و دیوار فاقد شکم دادگی یا کج شدگی باشد.

چنانچه هر یک از موارد فوق رعایت نشده باشد، دیوار به لحاظ اجرای نامناسب به عنوان عضو غیراصلی تلقی می‌شود.

 

‌

یکنواختی و انسجام سقف

چنانچه در سقف طاقضربی انسجام سقف مطابق ضوابط استاندارد ۲۸۰۰ تامین نشده باشد، سقف آسیب پذیر بوده و باید با تمهیدات مناسب انسجام سقف تامین و سپس در مدلسازی ساختمان لحاظ شود.

سختی

سختی داخل صفحه دیوارها باید به کمک روش‌های متداول معتبر، با در نظر گرفتن اثرات سختی‌های برشی و خمشی محاسبه شود.

از سختی خارج از صفحه دیوارها در مدل تحلیلی، که از مدل تحلیلی کلی سازه ساخته میشود، باید صرف نظر شود.

‌کنترل نیروی رانش در سقف‌های قوسی و شیبدار

در سقف‌های شیبدار و در دهانه‌های خارجی ساختمان اگر نسبت ارتفاع سقف قوسی از یک دوم قطر قاعده آن کمتر باشد و در صورتی که از کلاف چوبی، فلزی ‌یا بتنی برای مهار سقف استفاده نشده باشد، باید نیروی رانش سقف در محاسبات عمود بر صفحه دیوار خارجی حامل وزن سقف ملحوظ شود.

‌بررسی رفتارداخل صفحه دیوارها و پایه‌های مصالح بنایی

در این بخش روند تعیین سختی، مقاومت و معیارهای پذیرش دیوارهای بنایی غیرمسلح که در درون صفحه خود تحت نیروی جانبی قرار دارند، ارائه می‌شود.

‌برای دیوارهای برشی طره‌ای که تکیه‌گاه آ‌نها در برابر چرخش ثابت است و پایه‌های بین بازشوهای درها و پنجره‌ها که در بالا و پایین در برابر چرخش ثابت هستند، قابل کاربرد است.

‌اتصال بین دیوارهای سازه‌ای و سقف

در صورتی که دیوارهای سازه‌ای مصالح بنایی در تراز طبقات به نحو مناسب و مطابق ضوابط استاندارد ۲۸۰۰ به سقف متصل نشده باشد، به لحاظ رفتاری نقطه انفصال تلقی می‌شود.

برای اینکه نیروهای عمود بر صفحه دیوار بتواند به سقف منتقل شود، اتصال دیوار و سقف باید بتواند نیروی عمود بر صفحه دیوار محاسبه می‌شود، تحمل نماید.

چنانچه اتصال دیوار و سقف نتواند نیروی فوق الذکر را تحمل نماید، محل اتصال به لحاظ رفتاری نقطه انفصال تلقی می‌شود.